Masalların Çocuk Gelişimine Katkıları
Aralık 3, 2022
Masalların çocuklar için önemine herkes inanmayabilir. İngiltere’de yakın zamanda yapılan bir ankete katılan ebeveynlerin %25’i, iyi bir ders vermedikleri veya çok korkutucu oldukları düşüncesiyle beş yaşından küçük çocuklarına masal okumayacağını söylüyor.
Peki! Gerçekte masallar çocuklar için faydalı değil mi? Başka bir bakış açısıyla, masallar çocuklar için korkutucu veya zararlı olabilir mi? Elbette bu soruların cevabı masaldan masala değişir ancak iyi bir masalın çocuklar için birçok faydası olduğunu belirtmem gerekir.
Masalların çocuk gelişimine katkılarını anlatmadan önce, Albert Einstein’ın masallarla ilgili söylediği bir sözü sizlerle paylaşalım.
“Çocuklarınızın zeki olmasını istiyorsanız onlara masal okuyun. Daha zeki olmalarını istiyorsanız, onlara daha çok masal okuyun.”
Çocuklara Masal Okumanın Faydaları
Masallar, çocuklara sorunlarla nasıl baş edebileceklerini öğretir. Yetişkinler olarak bile hikayelerdeki karakterlerden birçok şey öğreniriz. Masal kahramanları bize yardımcı olurlar çünkü kendi hayatlarımızla, hayallerimizle, endişelerimizle bağlantı kurarız ve onların yerine olsaydık biz ne yapardık diye düşünürüz. Aynı pencereden bakıldığında, masallar çocukların hayatta nasıl hareket edeceklerini öğrenmelerine yardımcı olur.
İngiliz edebiyatının aykırı yazarı Gilbert Keith Chesterton, “Masallar çocuklara ejderhaların var olduğunu anlatmaz. Çocuklar ejderhaların var olduğunu zaten biliyor. Peri masalları çocuklara ejderhaların öldürülebileceğini anlatır” der.
Peri masalları, çoğu zaman kahramanın zafer kazandığı fantastik bir senaryoda gerçek hayattaki sorunları ele alır. (Örneğin Grimm masalları) Çocuklar, güvenli bir ortamda bile herkesin başına kötü şeyler gelebileceğini keşfetmeye ihtiyaç duyar. Çünkü hayat yolculuğunda hiç kimse zorluklardan muaf değildir. Bu nedenle çocuklarımıza kapasitelerini geliştirmeleri konusunda yardımcı olmalıyız.
Ebeveynler çocuklarına, güçlüklerle mücadele etmesini öğretmelidir. Hayattaki zorluklar karşısında onlara karşı sürekli koruyucu bir yaklaşım sergilerseniz, kendi ayakları üstünde durmayı öğrenemezler. Kendi sorunlarını kendileri çözmekte zorlanırlar.
Masalların çocuk gelişimine katkılarından bir diğeri, kültürel okur-yazarlıklarını desteklemesidir. Çocuklar farklı ülkeleri, farklı kültürleri ve yaşam tarzlarını masallar yoluyla öğrenebilir.
Öte yandan, Kırmızı Başlıklı Kız, Külkedisi, Bremen Mızıkacıları gibi farklı kültürden birçok masal, tüm dünyada bilinir ve sevilir. Yani masallar kültürel sınırları aşan, tüm dünyaya mal olan değerlerdir.
Masallar, bir hikayenin temellerini (mekan, karakterler, olay örgüsü, macera, final ve ders alma gibi), kurgu ile gerçek arasındaki farkı, çocukların anlamasını sağlar. Bir çocuk hikayelerin yapısını anladığında, tahminlerde bulunma ve okuduğu diğer hikayeleri anlama yeteneğini kazanır.
Masallar, çocukların hayal gücünü destekler ve artırır. Albert Einstein, “Kendimi ve düşünme yöntemlerimi incelediğimde, fantezi yeteneğinin benim için herhangi bir soyut, olumlu düşünme yeteneğinden daha önemli olduğu sonucuna vardım” derken, masalların çocukların hayal gücünü artırdığını nazara vermektedir.
Çocuklara masallara aracılığıyla pek çok ahlaki değeri kazandırmak ve dersler çıkarmalarını sağlamak da oldukça kolaydır. Birçok erdem, masallar yoluyla çocuklara aktarılır. Mesela Bremen Mızıkacıları, birlikten kuvvet doğar atasözünü çocuklara aktaran evrensel bir masaldır. Altın Yumurtalayan Kaz masalındaysa, açgözlü olmanın kötülüğü anlatılır.
Örnekleri çoğaltmak elbette mümkün. Lakin masallar sadece çocukları eğlendirmek için değildir. Eğlenmenin yanı sıra birçok insani erdemi çocuklar masallardan öğrenir.
Çocuklara problem çözme ve empati yeteneğini kazandırmanın en güzel ve en basit yollarından biri masallardır. Çünkü çocuklar masal kahramanları ile özdeşim kurar ve kendini kahramanların yerine koyar.
Yine anne-baba ile çocukların iletişimini ve aralarındaki duygusal bağı güçlendirmek için masallar birer fırsattır. Çocuklarınıza masal okurken onlarla nitelikli zaman geçirmiş de olursunuz. Okuduğunuz masal hakkında onunla konuşmak, sorular sormak, çocuğunuzun sorgulama ve düşünme yeteneğine katkı sağlayacaktır.
Masallar Korkutucu veya Zararlı Olabilir Mi?
Peki! Masallar çocuklar için korkutucu mudur?
Evet! Ara sıra masallar çocuklar için ürkütücü olabilir. Bu nedenle bir masalı çocuğunuza okumadan önce kendiniz okumalısınız. Çocuğunuzun yaşına ve gelişim dönemine uygun olmayan bir masalı okumanız doğru değildir. Seçici olmanız gerekir.
Bu noktada ebeveynler muhakemesini kullanmalıdır. Bazı masallar uyku masalı olmayabilir. Çocuğunuza uykudan önce masal okumak istemeniz elbette olağandır. Fakat bazı masallar uykudan önce okumak için uygun değildir. Bu tür masalları gündüz saatlerinde okuyabilirsiniz.
Önden okuduğunuz bazı masalları çocuklarınıza, değiştirerek ve çocuğunuzun sevebileceği bir şekle büründürerek okuyabilirsiniz.
Öte yandan bazı masallarda bulunan ürkütücü ögeler ve anlatımlardan dolayı, çocuklarınıza masal okumayı bırakmanız veya hiç okumamanız yanlıştır. Yukarıda sıraladığımız birçok faydası söz konusuyken, çocuklarınızı masallardan mahrum bırakmamalısınız.
Yazar: Pedagog Ercüment Eşsiz
